Φλεβικές διαταραχές
Εδώ εξηγούμε τις αιτίες, τα συμπτώματα, τους τύπους και τη διάγνωση των φλεβικών διαταραχών.
Η αιτία των φλεβικών ενοχλήσεων
Η αιτία των φλεβικών προβλημάτων είναι, εν τω μεταξύ, πολύ λεπτομερώς γνωστή. Πυροδοτείται από γενετική αδυναμία των φλεβών. Λόγος αυτής της αδυναμίας είναι ένας παράγοντας κρίσιμος για την εξέλιξη του ανθρώπου, δηλαδή η όρθια στάση. Σχεδόν 7000 λίτρα αίματος πρέπει να ‘αντληθούν’ ενάντια στη βαρύτητα εντός των φλεβών, από τους άκρους πόδες προς την καρδιά. Αν πάθουν βλάβη οι βαλβίδες των φλεβών, σε περίπτωση φλεβικής νόσου, το αίμα καθυστερεί να επιστραφεί στην καρδιά. Αυτό πρωτοεμφανίζεται με το σύμπτωμα του βάρους στα πόδια και την τάση των κάτω άκρων να πρήζονται, ενώ αποτελεί ένδειξη πολλών και διαφόρων παθήσεων και προβλημάτων υγείας.
Στις εν τω βάθει φλέβες:
Προϋπόθεση για την αποτελεσματική λειτουργία των φλεβικών βαλβίδων είναι η επαρκής τάση στα φλεβικά τοιχώματα. Μόνο αν πληρούται αυτή η προϋπόθεση μπορούν να κλείσουν σωστά οι φλεβικές βαλβίδες. Αν δεν συμβαίνει, όμως, κάτι τέτοιο, τα φλεβικά τοιχώματα διογκώνονται, παραμορφώνονται ή χάνουν το σχήμα τους, π.χ., στην περίπτωση των κιρσών, η απόσταση μεταξύ των δύο βαλβίδων αυξάνεται και οι βαλβίδες δεν μπορούν πια να κλείσουν σωστά. Η ροή του αίματος αντιστρέφεται απρόσκοπτα. Τότε μιλάμε για φλεβική ανεπάρκεια. Η συνέπεια είναι το φλεβικό αίμα να ρέει αντίθετα από τη φυσική του κατεύθυνση, από τις εν τω βάθει φλέβες προς τις επιφανειακές φλέβες, στις οποίες προκαλεί συμφόρηση αίματος. Οι φλέβες πρέπει να συλλέξουν τον αυξημένο όγκο αίματος και το αποτέλεσμα είναι να διαστέλλονται.
Στις επιπολής φλέβες:
Όταν είναι ελαττωματικές μόνον οι βαλβίδες του επιφανειακού φλεβικού συστήματος, το βαθύ φλεβικό σύστημα υποχρεούται να μεταφέρει περισσότερο αίμα από όσο μεταφέρεται κανονικά. Ο αιματικός όγκος αυξάνεται και οι φλέβες διογκώνονται, με αποτέλεσμα να μην μπορούν πια οι φλεβικές βαλβίδες να κλείσουν σωστά και το αίμα να επιστρέφεται στην καρδιά με καθυστέρηση.
Αυτή είναι η πρώτη ένδειξη και εμφανίζεται ως βάρος στα πόδια. Τα κάτω άκρα έχουν την τάση να πρήζονται και αυτό μπορεί να αντικατοπτρίζει διάφορους τύπους νόσων, όπως οι κιρσοί, καθώς και επιπλοκές μετά από θρομβώσεις. Η σχετική δυσφορία και οι αλλαγές στην επιδερμίδα των κάτω άκρων αναφέρονται ως χρόνια φλεβική ανεπάρκεια (ΧΦΑ).
Αυτοί οι παράγοντες ευνοούν την ανάπτυξη κιρσών
Μειωμένη αιματική ροή:
- Υπερβολικά εφαρμοστά ρούχα και σφιξίματα
- Κάθισμα σταυροπόδι
- Υπερβολικός αιματικός όγκος λόγω εγκυμοσύνης
- Παρατεταμένο κάθισμα ή ορθοστασία
- Ανθυγιεινή διατροφή, παχυσαρκία
Χαλαρά φλεβικά τοιχώματα:
- Κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών
- Θερμότητα
- Ορμόνες, αντισυλληπτικά χάπια, ορμονοθεραπεία κατά την εμμηνόπαυση, κύηση
Μειωμένη μυική αντλία:
- Λανθασμένα παπούτσια (ψηλά τακούνια)
- Παρατεταμένο κάθισμα ή ορθοστασία
- Παράλυση
Κληρονομικότητα:
- Συγγενής αδυναμία του συνδετικού ιστού και των φλεβικών τοιχωμάτων
Τύποι φλεβικών νόσων
Η προδιάθεση για φλεβική νόσο είναι κληρονομική, ενώ η ορμονική επιρροή (κύηση, αντισυλληπτικά χάπια), οι δραστηριότητες που απαιτούν κάθισμα ή ορθοστασία για μακρά χρονικά διαστήματα, η παχυσαρκία και τα ακατάλληλα υποδήματα προφανώς ευνοούν την αυξημένη συχνότητα των φλεβικών προβλημάτων. Στη Γερμανία, τουλάχιστον 50% του πληθυσμού υποφέρει από τουλάχιστον μία ελαφρά μεταβολή του φλεβικού συστήματος. Η πρώιμη διάγνωση και η έντονη θεραπευτική αγωγή μπορεί να ανακουφίσει τις υπάρχουσες επιπλοκές και να προστατεύσει τους ασθενείς από σοβαρές επακόλουθες βλάβες. Ωστόσο, αν δεν υπάρξει θεραπευτική αντιμετώπιση, μπορεί να προκληθούν σοβαρά προβλήματα.
Στη Γερμανία, τουλάχιστον 50% του πληθυσμού υποφέρει από τουλάχιστον μία ελαφρά μεταβολή του φλεβικού συστήματος.
Ευρυαγγείες
Οι ευρυαγγείες είναι μικρές κόκκινες ή γαλάζιες φλέβες που ονομάζονται και μικροκιρσοί, ακριβώς κάτω από την επιδερμίδα. Έχουν μήκος λίγα χιλιοστέ ή εκατοστά και διάμετρο μέχρι 1 χιλιοστό. Συχνά διατάσσονται σε σχήμα βεντάλιας. Οι ευρυαγγείες, αντίθετα με τους κιρσούς, δεν είναι νόσος, αλλά συνήθως αποτελούν μόνο αισθητικό πρόβλημα που μπορεί να διορθωθεί με διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Ωστόσο, μπορεί να αποτελούν προειδοποιητικό σημάδι ότι από κάτω υπάρχουν κιρσοί. Μια επίσκεψη στον γιατρό θα αποσαφηνίσει την κατάσταση.
Κιρσοί
Ο κιρσός είναι μια διογκωμένη φλέβα με ελικοειδή πορεία στην επιφάνεια του δέρματος. Αναπτύσσεται όταν το τοίχωμα των φλεβών διογκώνεται υπερβολικά και οι φλεβικές βαλβίδες δεν μπορούν πια να κλείσουν, οπότε δημιουργείται συμφόρηση της αιματικής ροής. Το αποτέλεσμα αυτό ονομάζεται ‘φλεβική στάση’. Σε σύγκριση με τις αβλαβείς ευρυαγγείες, οι κιρσοί αποτελούν πραγματική νόσο, η οποία μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες αν δεν αντιμετωπιστεί, όπως φλεγμονή των φλεβών, χρόνια φλεβική ανεπάρκεια, φλεβική σύγκλειση, κλπ. Η έγκαιρη θεραπευτική αγωγή είναι, λοιπόν, πάρα πολύ σημαντική.
Θρόμβωση
Η θρόμβωση αναπτύσσεται όταν σχηματίζεται πήγμα αίματος (θρόμβος) στο φλεβικό τοίχωμα. Αυτό αποφράσσει τις φλέβες, οι φλεβικές βαλβίδες δεν λειτουργούν πια και έτσι δεν επιτρέπεται στο αίμα να ακολουθήσει ανάστροφη ροή. Το αποτέλεσμα είναι η αιματική συμφόρηση. Τα περισσότερα αιματικά πήγματα αναπτύσσονται στις εν τω βάθει φλέβες των κάτω άκρων και στη λεκάνη και γίνονται εμφανή μέσω ξαφνικού πόνου στις γάμπες ή πρηξίματος ή αίσθησης βάρους στα πόδια. Το αιματικό πήγμα μπορεί να εξελιχθεί σε μοιραία πνευμονική εμβολή. Γι’ αυτό είναι απολύτως απαραίτητο να γίνει ιατρική εξέταση με τα πρώτα σημάδια και να παρακολουθείται το ζήτημα. Οι παράγοντες κινδύνου βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση για μεγάλες χρονικές περιόδους (και πάνω απ’ όλα κατά τη διάρκεια ταξιδιών), οι κιρσοί και η αυξημένη προδιάθεση για θρομβώσεις μετά από χειρουργική επέμβαση ή τοκετό.
Πνευμονική εμβολή
Η πνευμονική εμβολή μπορεί να είναι αποτέλεσμα θρόμβωσης. Εδώ το αιματικό πήγμα αποκολλάται, εκλύεται στην αιματική κυκλοφορία και μεταφέρεται απ’ ευθείας μέσω των μικρών διακλαδώσεων των αιμοφόρων αγγείων στους πνεύμονες. Το αιματικό πήγμα μπορεί να σφηνωθεί εκεί και να διαταράξει την παροχή οξυγόνου στους πνεύμονες. Το αποτέλεσμα είναι η πνευμονική εμβολή. Οι πνεύμονες δεν μπορούν, πλέον, να εκτελέσουν την αρχική τους λειτουργία. Σε ορισμένες περιπτώσεις η πνευμονική εμβολή μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο.
Φλεγμονή των φλεβών (Φλεβίτιδα)
Συχνή επιπλοκή των εκσεσημασμένων κιρσών είναι η φλεγμονή των φλεβικών αγγείων (φλεβίτιδα). Καθίσταται ψηλαφητή και εμφανίζεται ως μια επώδυνη, άλικη και θερμή κλωστή στην πορεία του κιρσού, που συχνά συνοδεύεται από πρήξιμο. Η αιτία των αιματικών πηγμάτων είναι οι επιφανειακές φλέβες που προκύπτουν από τη φλεγμονή.
Μια φλεβική φλεγμονή πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα με ιατρική θεραπευτική αγωγή, διότι αλλιώς μπορεί να αναπτυχθεί και μπορεί να προσκολληθούν αιματικά πήγματα στο εν τω βάθει φλεβικό σύστημα. Οι μη αντιμετωπισθέντες κιρσοί μπορεί, συν τω χρόνω, να αναπτυχθούν σε χρόνια φλεβική ανεπάρκεια με πιθανά πρηξίματα και δερματικές μεταβολές ή ακόμη και έλκη στα κάτω άκρα.
Άτονο έλκος
Η μακροχρόνια φλεβική συμφόρηση μπορεί να οδηγήσει, λόγω μειωμένης αιμάτωσης του σχετικού ιστού, σε καταστροφικά αποτελέσματα για τα κύτταρα και σε ιστική νέκρωση. Το αποτέλεσμα είναι μακροχρόνιες ανοιχτές πληγές.
Η διαγνωστική των φλεβών γνωρίζει αρκετές μεθόδους για να καθορίσει τον τύπο και τη σοβαρότητα της φλεβικής νόσου. Στόχος όλων αυτών των μέτρων είναι να βρεθεί θεραπεία καλώς εξατομικευμένη για το άτομο που πάσχει. Οι συνήθεις μέθοδοι είναι οι εξής:
Ιστορικό φλεφικών διαταραχών
Στην περίπτωση του λεγόμενου ιστορικού, ο/η γιατρός μαθαίνει κατά τη διάρκεια συνέντευξης το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς σε σχέση με την τρέχουσα κατάσταση.
Όταν υπάρχουν φλεβικά προβλήματα, ο/η ασθενής ερωτάται για παλαιότερες θρομβώσεις και φλεβικές φλεγμονές. Ο/Η γιατρός καθορίζει, επίσης, αν υπάρχει η τάση να συλλέγεται υγρό στα πόδια. Οι γυναίκες ερωτούνται για τις εγκυμοσύνες τους ή τυχόν ορμονική μέθοδο αντισύλληψης (αντισυλληπτικό χάπι). Εξάλλου, έχει σημασία και το οικογενειακό ιστορικό: οι οικογενείς νόσοι παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την πιθανή προδιάθεση για κιρσούς και φλεβικά προβλήματα.
Στη συνέχεια γίνεται από τον/τη γιατρό λεπτομερέστερη εξέταση των κάτω άκρων σε διάφορες θέσεις του σώματος, διότι οι κιρσοί γεμίζουν πλήρως κατά την ορθοστασία, ενώ δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο κατά την κατάκλιση. Επίσης εξετάζεται σχολαστικά η επιδερμίδα γύρω από τους αστραγάλους. Εφ’ όσον υπάρχει υποψία οιδήματος (κατακράτηση ύδατος στους ιστούς), ο/η ιατρός θα πιέσει το πρησμένο πόδι. Αν εμφανιστεί εντύπωμα το οποίο εξαφανίζεται και πάλι αργά, αυτό υποδεικνύει οίδημα.
Εξέταση με υπέρηχο
Η ιατρική κατάσταση των ασθενών καθορίζεται με διάφορες συσκευές και, κυρίως, με υπέρηχο Doppler (ειδική εξέταση υπερήχων). Η μέθοδος επιτρέπει τη μέτρηση της ταχύτητας και τον καθορισμό της κατεύθυνσης της αιματικής ροής και την ανίχνευση αποφράξεων ή ελαττωματικών φλεβικών βαλβίδων. Μέσω της ηχογραφικής εξέτασης duplex και έγχρωμου duplex, δημιουργείται μια επιπλέον υπερηχογραφική απεικόνιση των αιμοφόρων αγγείων, η οποία παρέχει λεπτομερέστερες πληροφορίες για την κατάσταση και τις δυνατότητες των φλεβών. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται πάντοτε όταν υπάρχει υποψία θρομβώσεως ή φλεγμονής, όταν άλλες μέθοδοι δεν παρέχουν σαφή εικόνα ή όταν σχεδιάζεται χειρουργική επέμβαση.
Ρεογραφία αντανάκλασης φωτός
Εξάλλου, για την εξέταση της λειτουργίας του φλεβικού συστήματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί φωτοπληθυσμογραφία (που ονομάζεται και ρεογραφία αντανάκλασης φωτός ή LRR). Ακτινοβολείται συγκεκριμένη περιοχή της επιδερμίδας του κάτω τμήματος του κάτω άκρου με υπέρυθρο φως και λαμβάνονται μετρήσεις για να καθοριστεί η ένταση της αντανάκλασης του φωτός. Επειδή η ποσότητα του ανακλώμενου φωτός εξαρτάται από την ποσότητα του αίματος στις φλέβες που βρίσκονται κάτω από την επιδερμίδα, η εξέταση δίνει στοιχεία για το επίπεδο της λειτουργίας του φλεβικού συστήματος.
Κατά την εξέταση, η/ο ασθενής πρέπει να κινήσει αρκετές φορές με συγκεκριμένο τρόπο το κάτω πόδι του/της, ούτως ώστε να αδειάσουν βαθμιαία οι υπό παρατήρηση φλέβες. Στη συνέχεια μετράται ο χρόνος που χρειάζεται για να ξαναγεμίσουν οι φλέβες με αίμα. Αν δεν ξεπεραστούν τα 25 δευτερόλεπτα, όλα βαίνουν καλώς. Αν οι φλέβες γεμίσουν ταχύτερα, αυτό υποδεικνύει φλεβική ανεπάρκεια, διότι το αίμα ρέει αντίστροφα μέσω των φλεβικών βαλβίδων που έχουν υποστεί βλάβη και δεν επιτρέπουν την φυσιολογική κατεύθυνση της αιματικής ροής.
Τα παρακάτω προϊόντα είναι χρήσιμα για τις εξής καταστάσεις: