Θεραπευτική αγωγή με Σύνθετη Φυσιοθεραπεία Αποσυμφόρησης
Η θεραπευτική αγωγή του λεμφο- και λιποιδήματος
Το λεμφοίδημα δεν θεραπεύεται μόνο του. Αν παραμείνει άνευ αγωγής, δεν αποφεύγεται η προϊούσα σοβαρότητα της κατάστασης με αποτέλεσμα εξαιρετικό πρήξιμο των πασχόντων άκρων. Μόνο μακροπρόθεσμη θεραπευτική αγωγή θα καταστήσει τη νόσο ως ένα βαθμό ανεκτή από τον/την ασθενή. Στόχος της αγωγής είναι να αναστρέψει το οίδημα σε λιγότερο σοβαρό στάδιο. Όσο νωρίτερα αρχίσει η θεραπεία, τόσο πιο επιτυχής θα είναι. Έτσι, το λεμφοίδημα σταδίου Ι συχνά αναστρέφεται σε στάδιο Ο με την εφαρμογή διαφόρων θεραπευτικών μεθόδων. Ακόμη, όμως, και αν η έναρξη γίνει αργότερα, συνήθως επιτυγχάνεται σαφής βελτίωση στην κατάσταση του/της ασθενούς.
Κεντρικό σημείο της αγωγής του λεμφοιδήματος είναι η Σύνθετη Φυσιοθεραπεία Αποσυμφόρησης (CPD). Η μέθοδος χρησιμοποιείται, εξάλλου, και για την αγωγή των ασθενών με λιποίδημα. Προσφέρει μείωση της κατακράτησης ύδατος (οιδήματος) που χαρακτηρίζει τη νόσο, προκαλώντας, έτσι, τόσο μείωση του μεγέθους όσο και μείωση της ευαισθησίας στην πίεση, στην τάση και στο άγγιγμα που προκαλεί το οίδημα.
Οι πάσχοντες ανακουφίζονται από τον πόνο μέσω της θεραπευτικής αγωγής, ιδιαιτέρως με τις πλεκτές (φλατ) ιατρικές κάλτσες συμπίεσης που κατασκευάζονται στα μέτρα του/της ασθενούς. Οι εναποθέσεις του λίπους, όμως, συχνά δεν είναι δυνατόν να αναστραφούν με την Σύνθετη Φυσιοθεραπεία Αποσυμφόρησης (CPD). Για να αφαιρεθούν αυτές οι εναποθέσεις και να βελτιωθεί, έτσι, το σχήμα του σώματος, οι ασθενείς υποβάλλονται, εδώ και μερικά χρόνια, σε επιτυχή χειρουργική λιπεκτομή (λιποαναρρόφηση).
Σύνθετη Φυσιοθεραπεία Αποσυμφόρησης (CPD)
Εδώ είναι ουσιώδης η αλληλεπίδραση των διαφόρων θεραπευτικών μέτρων που συνδυάζονται στην Σύνθετη Φυσιοθεραπεία Αποσυμφόρησης (CPD).
Φάση I:
Η φάση αυτή εξυπηρετεί με τη ανακούφιση και την αναστροφή του οιδήματος που προσφέρει – ονομάζεται και φάση αποσυμφόρησης.
Ανάλογα με το βαθμό σοβαρότητας, η φάση Ι διαρκεί τρεις εβδομάδες ή ακόμη και πολύ περισσότερο.
Οι ασθενείς μπορεί να υποβληθούν στη θεραπευτική αγωγή είτε ως εξωτερικοί είτε ως εσωτερικοί ασθενείς. Αυτό εξαρτάται, εξάλλου, και από το στάδιο του λεμφοιδήματος κατά την έναρξη της θεραπευτικής αγωγής.
Φάση II:
Η επονομαζόμενη φάση συντήρησης διασφαλίζει ότι η κατάσταση αποσυμφόρησης του πάσχοντος άκρου διατηρείται και συνεχίζει να βελτιστοποιείται. Η φάση αυτή συνήθως διαρκεί σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Εάν διακοπεί η αγωγή, θα επανέλθει η αύξηση του οιδήματος.
Και στις δύο φάσεις της Σύνθετης Αποσυμφορητικής Φυσιοθεραπείας (CPD) εφαρμόζονται τέσσερις θεραπευτικές συνιστώσες:
- Χειρομαλάξεις λεμφικής αποσυμφόρησης
- Θεραπεία συμπίεσης
- Φροντίδα της επιδερμίδας/Υγιεινή
- Γυμναστική και Κινησιοθεραπεία
- Αυτοδιαχείριση και επεξήγηση
Χειρομαλάξεις λεμφικής αποσυμφόρησης
Η λεμφική αποσυμφόρηση με χειρομαλάξεις δεν πρέπει να συγκρίνεται με το παραδοσιακό μασάζ. Βοηθά τη λέμφο που παρουσιάζει συμφόρηση να διοχετευθεί στα λεμφαγγεία. Η εφαρμογή συγκεκριμένων τεχνικών χειρομάλαξης διεγείρει τους σφυγμούς των τοιχωμάτων των λεμφαγγείων. Κατά τη θεραπεία, είναι σημαντικό όχι μόνον να αντιμετωπίζονται οι πάσχουσες περιοχές, αλλά να υπάρχουν οδοί παροχής και επιστροφής της λέμφου, αλλιώς το οίδημα απλώς μετατοπίζεται. Οι χειρομαλάξεις βοηθούν να αυξηθεί η ροή της λέμφου εντός των λεμφαγγείων που εξακολουθούν να λειτουργούν.
Η λεμφική αποσυμφόρηση μέσω χειρομαλάξεων ξεκινά πάντοτε από την περιοχή του αυχένα και του άνω τετάρτου του σώματος, ώστε να προκληθεί αναρρόφηση στα κατώτερα λεμφαγγεία. Ο/Η θεραπευτής/τρια μετατοπίζει στη συνέχεια το υγρό το οιδήματος από περιοχές πλούσιες σε οίδημα σε περιοχές φτωχές σε οίδημα, το ωθεί εντός των λεμφαγγείων και μαλακώνει τον σκληρό συνδετικό ιστό. Στη φάση Ι, η λεμφική αποσυμφόρηση με χειρομάλαξη γίνεται μία ή δύο φορές την ημέρα και στη φάση ΙΙ μπορεί να μειωθεί σε μία με δύο φορές την εβδομάδα.
Οι χειρομαλάξεις λεμφικής αποσυμφόρησης είναι μία από τις τέσσερις συνιστώσεις της Σύνθετη Αποσυμφορητικής Φυσιοθεραπείας (CPD).
Θεραπεία συμπίεσης
Εκτός από τη λεμφική αποσυμφόρηση με χειρομάλαξη, η θεραπεία συμπίεσης αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία και στις δύο φάσεις. Η εξωτερική πίεση που εφαρμόζεται στον ιστό με κάλτσες συμπίεσης υποστηρίζει την επιστροφή της λέμφου από τον ιστό προς τα λεμφαγγεία και τις φλέβες. Η θεραπεία συμπίεσης αποτελεί ζωτικό παράγοντα που συμβάλλει στη μείωση του οιδήματος και παρέχει αποτελεσματική πρόληψη κατά νέου οιδήματος.
Μια κατευθυντήρια αρχή, συνεπώς, για τη θεραπευτική αγωγή ασθενών με λεμφοίδημα είναι η εξής: Δεν γίνεται λεμφική αποσυμφόρηση με χειρομαλάξεις χωρίς θεραπεία συμπίεσης!
Κατά τη διάρκεια του σταδίου αποσυμφόρησης, χρησιμοποιούνται βραχείς, ελαστικοί επίδεσμοι για λόγους συμπίεσης, οι οποίοι πρέπει να εφαρμοστούν αμέσως μετά τις χειρομαλάξεις για λεμφική αποσυμφόρηση ώστε να προληφθεί η επιστροφή του λεμφικού υγρού στο άκρο που έχει αποσυμφορηθεί. Οι επίδεσμοι συμπίεσης έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν να προσαρμόζονται διαρκώς στις καθημερινές μεταβολές μεγέθους των κάτω ή άνω άκρων.
Η επίδεση απαιτεί ειδική τεχνικής περίδεσης. Οι βραχείς ελαστικοί επίδεσμοι παρέχουν στους μύες σταθερή αντίσταση και βοηθούν στην αποσυμφόρηση της λέμφου κατά την κίνηση. Για να αποφευχθεί η πρόκληση βλάβης στον ασθενή ή πόνου λόγω μώλωπα ή σύσφιξης, ο επίδεσμος συμπίεσης πρέπει να εφαρμόζεται από εκπαιδευμένο γιατρό ή θεραπευτή.
Κατά τη διάρκεια της φάσης συντήρησης χρησιμοποιούνται κάλτσες συμπίεσης αντί επιδέσμων συμπίεσης.
Βοηθούν να διατηρηθεί το αποτέλεσμα της αποσυμπίεσης σε μόνιμη βάση, να προληφθεί η επαναδημιουργία οιδήματος και προλαμβάνεται η ανάπτυξη περαιτέρω οιδήματος.
Σε σύγκριση με τους επιδέσμους, οι κάλτσες συμπίεσης χρησιμοποιούνται με μεγαλύτερη ευκολία. Οι ασθενείς τις αλλάζουν μόνοι τους και είναι πιο ευχάριστες κατά τη χρήση. Στην περίπτωση ασθενών με λεμφοίδημα οι διαστάσεις των πασχόντων άκρων κυμαίνονται σε πολύ μεγάλο εύρος. Έτσι εξηγείται γιατί οι κάλτσες κατασκευάζονται αποκλειστικώς ως εξατομικευμένα προϊόντα που πλέκονται (φλατ) στα απαιτούμενα μέτρα. Οι πλεκτές (φλατ) κάλτσες συμπίεσης έχουν πολλά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τις κάλτσες που πλέκονται κυκλικά και αυτό τις κάνει απαραίτητες στην αντιμετώπιση ασθενών με λεμφοίδημα. Διαβάστε περισσότερα για τη διαφορά ανάμεσα στις κάλτσες που πλέκονται ‘φλατ’ και στις κάλτσες που πλέκονται κυκλικά.
Η σωστή φροντίδα του λεμφοστατικού οιδήματος των άκρων με κάλτσες συμπίεσης έχει ιδιαίτερη σημασία για να υπάρξει επιτυχημένη μακροχρόνια αντιμετώπιση. Για να ανταποκριθούν σε όλες τις ατομικές απαιτήσεις κάθε ασθενούς, οι πλεκτές (φλατ) κάλτσες συμπίεσης διατίθενται σε μεγάλη γκάμα διαφόρων σχεδίων (μακριές κάλτσες, καλσόν, με ή χωρίς δάχτυλα, γάντια, ‘μανίκια’, κλπ.). Η εφαρμοζόμενη συμπίεση και το σχέδιο εξαρτώνται από τη σοβαρότητα και τη θέση του λεμφοιδήματος καθώς και από την ηλικία των ασθενών.
Φροντίδα της επιδερμίδας/Υγιεινή
Το δέρμα επηρεάζεται αρνητικά από το λεμφοίδημα. Τείνει να εμφανίζει φλεγμονές και διαταραχές επούλωσης πληγών. Μια συχνή επιπλοκή είναι το ερυσίπελας, το οποίο μπορεί και να επιδεινώσει το οίδημα.
Εκτός αυτού, η επιδερμίδα κάτω από τους επιδέσμους συμπίεσης και τις κάλτσες συμπίεσης μπορεί να αφυδατωθεί ή να εμφανίσει λέπια και ρωγμές που αποτελούν σημεία εισόδου παθογόνων.
Γι’ αυτό το λόγο είναι σημαντική η περιποίηση της ξηρής επιδερμίδας. Κάθε πρωί και κάθε βράδυ τα πάσχοντα άκρα πρέπει να καθαρίζονται προσεκτικά και να απλώνεται λιπο-ενυδατική λοσιόν. Πρέπει να διασφαλίζεται ότι τα χρησιμοποιούμενα προϊόντα έχουν ουδέτερο pH, π.χ., μους Callusan, ενώ δεν εφαρμόζονται στο δέρμα με έντονη μάλαξη.
Γυμναστική και κινησιοθεραπεία
Οι γυμναστικές ασκήσεις αποσυμφόρησης υπό συμπίεση είναι απαραίτητες για τους ασθενείς με λεμφοίδημα – και γι’ αυτό αποτελούν την τέταρτη συνιστώσα της Σύνθετης Αποσυμφορητικής Φυσιοθεραπείας. Γιατί μόνο όταν η κίνηση γίνεται υπό συμπίεση έχει πλήρη αποτελέσματα η θεραπεία. Ανάλογα με τη θέση του οιδήματος, ο/η θεραπευτής/τρια επιλέγει ασκήσεις εξατομικευμένες για τις ανάγκες του/της ασθενούς.
Αυτές οι κινητικές ασκήσεις πρέπει να εκτελούνται συνειδητά και ελεγχόμενα και μπορεί, υπό ορισμένες συνθήκες, να είναι επώδυνες. Οι ασκήσεις πρέπει να εκτελούνται αρκετές φορές την ημέρα (περίπου δύο-τρεις φορές ημερησίως). Είναι προτιμότερο να γίνονται για μικρότερο διάστημα και συχνότερα παρά μία φορά για πολλή ώρα. Εκτός από τις ασκήσεις γυμναστικής, το βάδην με μπαστούνια, υπό συμπίεση, είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για να βοηθήσει την αποσυμφόρηση.
Αυτοδιαχείριση και επεξήγηση
Η αυτοδιαχείριση θεωρείται σημαντικό στοιχείο που οδηγεί στην επιτυχία της θεραπευτικής αγωγής και, συνεπώς, αποτελεί τη συνιστώσα που συνενώνει όλα τα δομικά στοιχεία της CDPT.
Για να επιτευχθεί η επιθυμητή επιτυχία της θεραπευτικής αγωγής και να διατηρηθεί η επιτυχία σε μόνιμη βάση, είναι σημαντικό η Σύνθετη Αποσυμφορητική Φυσιοθεραπεία να γίνεται με αυστηρή αποφασιστικότητα. Όπως, όμως, φαίνεται και από το όνομά της, πρόκειται για σύνθετη και χρονοβόρα αγωγή. Εκτός αυτού, αποτελεί μόνιμο κύκλο – η χρόνια νόσος απαιτεί ισόβια αγωγή και, συνεπώς, μεγάλη πειθαρχία και κίνητρο.
Για να μη χάσει κανείς το θάρρος του εν όψει των δυσκολιών, βοηθά να έχει σαφή εικόνα του γενικότερου πλαισίου της θεραπευτικής αγωγής και της αποτελεσματικότητας κάθε μιας συνιστώσας, ώστε να μπορεί να κρίνει σωστά τη σημασία της επιτυχίας. Γι’ αυτόν τον λόγο οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται και να τους εξηγούνται οι αιτίες. Κάτι άλλο εξίσου σημαντικό, εκτός από τις γνώσεις για το οίδημα, είναι να εκπαιδεύονται σε ορισμένες τεχνικές, π.χ., περιποίηση της επιδερμίδας, περίδεση ή ασκήσεις αποσυμφόρησης.
Οι υπεύθυνοι και ενημερωμένοι ασθενείς είναι σε θέση να οργανώνουν καλύτερα τις συνεδρίες τους και να τις ενσωματώνουν στην καθημερινή τους ζωή. Μαθαίνουν να ερμηνεύουν τα προειδοποιητικά σημεία και να γνωρίζουν τι μέτρα είναι δυνατόν να ληφθούν αυτονόμως ή πού μπορούν να ζητήσουν συμβουλές.